 |
Đại dương Con Rùa nhìn từ các con phố Nguyễn Đình Chiểu - Ảnh: M.C |
Ông cụ È cổ Văn D. - cư dân sống từ năm 1945 trên phố Nguyễn Đình Chiểu, gần khu vực đại dương Con Rùa hiện nay - bảo vậy với chúng tôi tham gia sáng 29-10, khi hàng trăm giới trẻ đang sắm đến đây trong một buổi sáng cuối tuần.
Trong khoảng tháp nước "tuyệt đẹp" bị phá bỏ tới tượng Ba Hình... ít ai nhớ
Trên băng ghế uốn cong lãng mạn đặt bao quanh biển, cụ D. kể: "Trước 1956, cái hồ này nhỏ xíu; giữa có tượng ba quân nhân Pháp bằng đồng, dân Sài Gòn xưa gọi là tượng Ba Hình. Cái bùng binh (round point) xung quanh hồ xưa gọi là công trường Maréchal Joffre".
Trí tưởng của cụ không sai. Công trường Maréchal Joffre nằm giữa giao lộ, đúng hơn là một ngã tư của ba đoạn đường nay là Phạm Ngọc Thạch và Võ Văn Tần, Nai lưng Cao Vân, vì hai tuyến phố sau nằm trên một tuyến phố thẳng)... và là vòng xoay đầu tiên của thị trấn Sài Gòn sau khi người Pháp vô.
Lúc trước, phiên bản quy hoạch Sài Gòn 500.000 dân năm 1862 của sĩ quan công binh Coffin không phải có vòng xoay này.
 |
Bản đồ Sài Gòn 1878 với vòng xoay (dấu chữ thập trên bạn dạng đồ) đầu tiên của Sài Gòn, hiện thời là Công trường Quốc Tế - biển Con Rùa. Trong khoảng địa điểm này lao dốc là khu vực chợ Đức Bà (đang xây dựng, năm 1880 mới chấm dứt) - Ảnh tư liệu |
 |
Bạn dạng đồ quy hoạch Sài Gòn 500.000 dân của Coffin không hề có vòng xoay (bùng binh - round point - biển Con Rùa bây giờ - Ảnh tư liệu |
Trước khi có công trường, nơi đây là một tháp nước được xây đắp từ năm 1878 để cung cấp nước cho Sài Gòn, với nguồn cung cấp là một số hồ nước xung quanh mà hiện nay trong khuôn viên Nhà văn hóa Bạn teen TP.HCM vẫn còn một cái khá lớn (đã được đặt các tấm bêtông phủ lên. Nhiều lúc anh em kiểm soát an ninh ở đây leo xuống rà soát, có khi bắt được cá trê khủng).
Tháp nước (chateau d'Eau) này được người Pháp truyền tụng và in bưu thiếp khá đa dạng: "Một công trình tuyệt đẹp trên một nền móng rất cao và vững chãi với một cầu thang xoắn ốc gắn vô một cái lồng" (Louise Bourbonnaud - Les Indes et l'Extreme Orient, 1892).
 |
Tháp nước khu vực đại dương Con Rùa hiện thời lúc xây đắp xong và ổn định vòng xoay (dòng chữ trong bưu thiếp: rond point: vòng xoay, dân Sài Gòn gọi là bùng binh) đầu tiên của Sài Gòn. Ảnh chụp trong khoảng ngã tư Phạm Ngọc Thạch - Nguyễn Thị Minh Khai hiện giờ về phía tháp nước - Ảnh tư liệu |
 |
Tháp nước khu vực biển Con Rùa bây chừ đầu thế kỷ 20 nhìn từ các con phố Blancubé (trước năm 1975 là trục đường Duy Tân, nay là tuyến phố Phạm Ngọc Thạch). Bên trong tháp là trục đường xoắn lên trên - Ảnh bưu thiếp |
 |
Tháp nước (tháp cao phía trên, phía sau bến xe Đức Bà - hiện là khu vực đại dương Con Rùa) trên bản đồ 3D Sài Gòn năm 1881. Tòa nhà lớn bên trái là dinh Norodom (hiện là hội trường Thống Nhất). Trục đường trước dinh Norodom là tuyến phố Nam Kỳ Khởi Nghĩa hiện thời. Khu nhà cùng trục đường gần đó giờ là Trường THPT Lê Quý Đôn - Bản đồ của đại úy Fauvre |
"Tác phẩm tuyệt đẹp" này bị chính người Pháp phá bỏ năm 1921 vì không còn đủ sức phục vụ yêu cầu cung ứng nước cho Sài Gòn lúc ấy đã tăng nhanh.
Tượng Ba Hình tượng trưng cho việc xâm chiếm của người Pháp đến năm 1956 cũng bị chính quyền vietnam Cộng hòa phá bỏ mà không bạn nào luyến tiếc.
Tượng không còn, khu vực này trở thành Công trường Chiến Sĩ với cái đại dương tí hon ở giữa "cơ bản để dân chúng đi qua nghỉ chân chứ ít ai kẹ vô" - cụ D. bảo.
Kiến tạo táo tợn và lãng mạn Sài Gòn
Cái biển bé nhỏ ấy nằm bi thảm hiu dù nằm giữa một "khuông trời đại học" lãng mạn, khi lúc ấy bao quanh nó là một vài trường đại học như Luật, Y, Kiến trúc... và "con đường Duy Tân (nay là Phạm Ngọc Thạch) cây dài bóng mát".
Cho đến giữa thập niên 1960, khu vực này đột nhiên như bừng thức giấc với thiết kế của kiến trúc sư Nguyễn Kỳ. Thiết kế được lựa chọn trong cuộc thi quy hoạch mới cho một công trường rộng gần 1ha nhưng nằm bi thiết hiu giữa Sài Gòn này.
Nhưng thật sự khu công trường này trở nên chân thực và thành kỷ niệm khó quên của bao thế hệ người trẻ Sài Gòn khi xa đô thị là cuộc trùng tu, tu tạo từ năm 1972.
Chi tiết là việc dựng thêm giữa đại dương các cột bêtông cao cường. Trên mỗi cột là năm bàn tay xòe ra đón đỡ một nhụy hoa bêtông bé nhỏ và thuôn bên trong.
Bên ngoài là vòng xoay liên lạc, bên trong đại dương cũng là một hệ thống trục đường đi bêtông xoắn ốc theo vòng xoay, hướng đến các trụ bêtông và một bia bêtông ghi tên những nước công nhận vn Cộng hòa lúc ấy.
Bia ghi tên được kiến tạo đặt trên một con rùa lớn bằng thích hợp kim đồng mà đám học trò chúng tôi khi đến đây đều leo lên cỡi và nghịch phá. Đa dạng người khi tới đây chơi cũng tranh thủ chụp hình với con rùa này.
 |
Công trường Chiến Sĩ (nay là Công trường Quốc Tế) trước lúc chỉnh trang giữa thập niên 1960, lúc đó hồ Con Rùa chỉ là một biển nước nhỏ tuổi chứ không lớn như hiện thời - Ảnh tư liệu |
 |
Đại dương Con Rùa lúc mới xây dựng hoàn thành với con rùa phù hợp kim đồng dưới bia bêtông, đầu rùa hướng về trụ bê tông tròn giữa biển, hướng trường học Đức Bà - Ảnh: Wayne Trucke |
 |
Những bước chân trước tiên trên đại dương Con Rùa khi mới xây đắp dứt - Ảnh: Wayne Trucke |
 |
Một góc hồ Con Rùa sáng 29-10. Vết còn lại của lưng con rùa đồng vẫn còn dưới bệ bêtông màu trong trắng ảnh - Ảnh: M.C.
|
Thế là đại dương Con Rùa có mặt trên thị trường, dù tên gọi chính thức của nó cho tới nay vẫn là Công trường Quốc Tế. Thậm chí khi con rùa đồng không còn sau một vụ phá hoại sau năm 1975, người ta vẫn gọi đó là biển Con Rùa - dù hồ ko phải có con rùa thật lẫn rùa đồng nào.
Đôi khi cũng có thanh niên tinh nghịch thả rùa phóng sinh vô đó, nhưng làm cho sao những chú rùa tội nghiệp này có thể sống trong một cái biển toàn bêtông và thường được khiến cho vệ sinh.
Xin không nói những huyền thoại hư hư thực thực về long mạch, về trấn yểm của tổng thống vietnam Cộng hòa lúc bấy giờ, có thể nói đại dương Con Rùa mà những bạn teen tậu đến hiện nay có một kiến tạo rất táo bạo.
Trong đó ngay khi vừa ra đời 1972, công trình này từng bị la hoảng khi những đoạn đường đi trên đại dương uốn lượn mà chẳng hề có lan can phòng chống... té đại dương.
Thế nhưng trong khoảng khi đưa vào sử dụng năm 1972 đến nay, chuyện té biển chừng như chưa bao giờ là vấn nạn cần phải chú ý, dù có thể đôi khi cũng có người nào đó hụt chân té xuống cái biển... cạn sợt này.
Cùng chúng tôi đi trên các con đường bêtông nổi lát đá rửa (để bám chân - được làm cho rất cam kết, giờ vẫn vững bền sau gần nửa thế kỷ trên mặt đại dương và đội mưa nắng), kiến trúc sư trẻ Đậu Việt Đức (Tổ chức kinh doanh CP nhà Hưng An, Q.Bình Thạnh, TP.HCM) phản hồi: "Vị kiến trúc sư kiến tạo nơi đây đã khôn khéo dẫn dắt tầm nhìn của người đi trên các con đường xoắn ốc trên biển tới khu trọng tâm (các cột bêtông và bia rùa) nên đã ít rộng rãi hạn dè bỉu tai nạn té hồ".
Theo anh, "đây là thiết kế đơn giản nhưng lãng mạn một phương pháp rất táo bạo - giữa một Sài Gòn ít nhiều lưu tâm công năng, hình khối lúc ấy; nhất là chấp hành ở một khu vực dành cho bao người qua lại hằng ngày".
Và nét lãng mạn ấy với thử thách của thời điểm đã được xác thực bởi bao thế hệ bạn trẻ, học sinh, người địa phương Sài Gòn sắm đến, nhớ về; như một trong những vị trí xinh tươi nhất Sài Gòn.
...Như buổi sáng cuối tuần chung 29-10, khi chúng tôi tới đây, hàng trăm tuổi teen đang ngồi bên nhau xung quanh và bên trong. Một mái ấm trẻ cùng nhị con nhỏ tung tăng bước vô. Rồi một cặp bạn teen đôi mắt ngời hạnh phúc bước lên khối cầu thang trên đại dương chụp hình đám cưới...
 |
Từ tuyến phố Nguyễn Đình Chiểu lên, qua khỏi đại dương Con Rùa là thấy ngay trạm xe buyt Đức Bà - Ảnh: M.C. |
 |
Một mái nhà kẹ chơi tới biển Con Rùa ngày cuối tuần - Ảnh: M.C. |
 |
Hồ Con Rùa sáng 29-10 với những thanh niên bên nhau trên đại dương và một vài tuổi teen chụp hình cưới - Ảnh: M.C. |
 |
An ninh, thư thái biển Con Rùa - Ảnh: M.C. |
Biển Con Rùa thanh bình giữa một vòng xoay Sài Gòn sôi động - Clip: M.C
CÙ MAI CÔNG
Xem tại: váy ngủ dài